Podstawowe informacje

This post has already been read 2207 times!

Rejony polarne na Ziemi leżą na północy i południu naszego globu. Charakterystyczne cechy tych obszarów to: wysoka szerokość geograficzna, długa zima, krótkie chłodne, lato, mała ilość opadów, wieczna zmarzlina, zamarznięte jeziora i morza, brak drzew.

Jest kilka definicji granic tych rejonów. Dla nas żeglarzy-podróżników ważne są granice: astronomiczna i klimatyczna.

Granicą astronomiczną obszarów polarnych są koła podbiegunowe leżące powyżej ok. 66°33’N i poniżej ok. 66°33’S.

Granicą klimatyczną dla Arktyki jest izoterma średniej temperatury najcieplejszego miesiąca lipca o wartości +10°C, która w przybliżeniu pokrywa się również z północną granicą wegetacji drzew.

Granicą klimatyczną dla Antarktyki jest konwergencja antarktyczna – wąski pas wody, gdzie stykają się zimne wody antarktyczne „wślizgujące” się pod cieplejsze i bardziej zasolone wody z północy. Przebiega pomiędzy 47°S a 62°. Sztucznie ustaloną granicą jest równoleżnik 60°S.

.

Arktyka:

Arktyka zajmuje północną części naszego globu. Jej nazwa pochodzi od gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy zawieszonego nad półkula północną (grec. arctos znaczy niedźwiedź). Centrum Arktyki to pokryty lodem Ocean Arktyczny z wieloma wyspami, otoczony północnymi krańcami kontynentów Europy, Azji i Ameryki Północnej. Arktyka zajmuje obszar około 25 mln km² , w tym 14 mln km² to obszar morski, resztę stanowią lądy.

Mimo surowego klimatu Arktyka tętni życiem, na które składa się bogata fauna i flora morska, ptaki, zwierzęta lądowe oraz społeczności ludzkie. Warunki życia człowieka są tutaj bardzo trudne. Mieszka tu niewielka populacja ludności, średnio jedna osoba na kilku km². Rdzenna ludność Arktyki (Inuici, Samowie, Czukcze, Nieńcy) dostosowała się do niezwykle trudnych warunków życia tworząc wyjątkowe kultury.

W skład Arktyki wchodzi dużo wysp i archipelagów. Największą wyspą, również na Ziemi, jest Grenlandia, pokryta czapą lodową zwaną lądolodem. Grenlandia, leżąca bliżej kontynentu amerykańskiego, jest jednym z najlepiej zbadanym obszarem Arktyki. Powierzchnia Grenlandii wynosi 2 130 800 km². Z archipelagów najważniejszym i najbardziej zbadanym jest Archipelag Svalbard ze swą największą wyspą – Spitsbergenem. Pomiędzy Svalbardem a Grenlandią, jest leżąca na 71° szerokości północnej wulkaniczna Wyspa Jan Mayen z czynnym wulkanem Beeren o wysokości 2.545 m n.p.m. Na wschód od Svalbardu leży Ziemia Franciszka Józefa, składająca się z wielkiej ilości małych, silnie zlodowaciałych wysp. Na południe od Ziemi Franciszka Józefa leży Nowa Ziemia, podłużna, dwuczłonowa grupa wysp, oddzielona od lądu stałego morzem. Stanowi ona dalszy ciąg gór Uralskich.

Na zachód od Grenlandii rozciąga się między 60° a 125° długości zachodniej archipelag amerykański składający się z mnóstwo wysp. Największa z nich to Ziemia Baffina oraz najbardziej ku północy wysuniętą Ziemią Ellesmere’a, podzielona przez głęboko w ląd wrzynające się fiordy na szereg prawie samodzielnych wysp, jak: Ziemia króla Oskara, Ziemia Granta, Ziemia Grinnella, dalej Wyspy Parry’ego, Ziemia Wiktorii i najdalej ku zachodowi wysunięta Ziemia Banksa.

Królem Arktyki jest niedźwiedź polarny. Pozostałe, najbardziej znane zwierzęta tego obszaru to: mors, karibu Peary’ego, lemingi, wilk polarny, lis polarny (piesiec), zając polarny, gronostaj, łasica, wół piżmowy, walenie (wieloryb grenlandzki, białucha, narwal, orka, humbak, kaszalot ), foki (brodata, pospolita, szara, grenlandzka), maskonur, alki, nurzyki, głuptaki, trznadel śnieżny, świergotka, mewa śmieszka, burzyki, sowa śnieżna, rybitwy, trznadel śnieżny, kaczki, gęsi i wiele innych.

Antarktyka:

Nazwa pochodzi od greckiego antarktikós  ‚leżący naprzeciwko północy’ lub od łac. ante + arctis.

Antarktyka to obszary polarne Ziemi położone wokół bieguna południowego. W skład Antarktyki wchodzą: Antarktyda jako kontynent, otaczający go Ocean Południowy wraz leżącymi tam wyspami i archipelagami: Orkady Południowe, Sandwich Południowy, Szetlandy Południowe, Georgia Południowa, Wyspy Kerguelena, Wyspy Księcia Edwarda, Wyspy Crozeta, Wyspy Balleny’ego, Wyspa Bouveta, Wyspa Piotra I, Wyspy Heard i McDonalda, Gough, Amsterdam, Wyspa Świętego Pawła (Ocean Indyjski), Macquarie. W granicach konwergencji powierzchnia Antarktyki liczy ok. 50 mln km².

Antarktyda jest piątym co do wielkości kontynentem Ziemi, odkrytym jako ostatni kontynent w dniu 27 stycznia 1820 r.  Zajmuje powierzchnię ok. 14 mln km². Praktycznie w całości (98%) Antarktyda pokryta jest lądolodem o grubości do 4774 metrów. Jest największą pustynią świata, najbardziej surowym, najtrudniej dostępnym, najbardziej odległym i najwyższym kontynentem na Ziemi (najwyższym szczytem jest Vinson – 4897 m n.p.m.).

Antarktyda jest krainą pingwinów (stanowią prawie 99 % wszystkich ptaków), które żyją na jej obrzeżach oraz na wyspach otaczających kontynent. W pobliżu tych kolonii zakładają swoje gniazda inne gatunki latające: albatrosy, petrele, kormorany antarktyczne (niebieskookie), nawałniki, pochwo dzioby, mewy południowe, rybitwy antarktyczne, wydrzyki i inne. Obszary te są również terenami rozrodczymi dla wielu gatunków zwierząt: fok (foka Weddella, foka krabojad, foka Rossa, lampart morski), uchatek (kotiki), słoni morskich. Na Antarktydę przybywają również walenie (długopłetwiec zwany humbakiem, płetwal karłowaty, płetwal błękitny, orka, kaszalot, wal butelkonosy i inne). Zwierzęta te czerpią pokarm z żyznych wód morskich, gdzie występują liczne gatunki ryb, kryl, mątwy, ośmiornice, skorupiaki i małże. Wielkie zgrupowania ptaków morskich i zwierząt, jakie spotkać można na lądzie w Antarktyce występują jedynie latem.

Antarktyda jest kontynentem „produkującym” największe góry lodowe, które powstają z cielących się lodowców spływających do oceanu. Ich ogrom jest czasem trudny do wyobrażenia, powierzchnia może dochodzić do kilkuset kilometrów kwadratowych.

Antarktyda jest nazywana kontynentem siedmiu biegunów:
–  geograficzny południowy – miejsce przecięcia się Ziemi z jej osią. Na biegunach zbiegają się wszystkie południki.
–  biegun magnetyczny – jest to pojęcie stosowane w fizyce, miejsce przecięcia największego skupienia linii magnetycznych.
–   biegun geomagnetyczny – także wiąże się z fizycznymi właściwościami planety, leży on w połowie odległości między biegunami geograficznym  a magnetycznym.
–  biegun zimna – znajduje się w pobliżu stacji Wostok (średnia roczna temperatura wynosi – 57,8 st. C, rekord: – 89,6 st. C w 1983 r.)
–  biegun względnej niedostępności – oznacza obiektywnie najtrudniejsze do zdobycia miejsce na kuli ziemskiej ze względu na ekstremalne trudności do pokonania przez człowieka.
–   biegun wiatrów – leży na Ziemi Adeli, gdzie przez 340 dni w roku wieją wiatry o prędkości 10-20 m/sek, a nawet dochodzą do 90 m/sek. To najbardziej wietrzne miejsce na ziemi
–   południowy biegun zórz polarnych – leży na Ziemi Mary Byrd, jest to miejsce najdłuższego występowania zórz polarnych

Klimat Antarktyki jest najsurowszy na kuli ziemskiej. Wpływa na to przede wszystkim położenie geograficzne oraz izolacja od ciepłych prądów morskich. Antarktyda jest jedynym kontynentem, na którym nigdy nie osiedlili się ludzie. Jej jedynymi mieszkańcami są naukowcy, prowadzący prace badawcze w stacjach naukowych. Obecnie na Antarktydzie działa około 50 stacji naukowych, należących do 20 państw, w tym również Polski. Większość zlokalizowana jest na Półwyspie Antarktycznym i leżących blisko niego wyspach, a wewnątrz kontynentu są tylko dwie stacje: Amundsen – Scott (USA) i Wostok (Rosja). Do każdej ze stacji przybywają w okresie lata dziesiątki badaczy. Z roku na rok wzrasta również ilość turystów odwiedzających ten odległy kontynent.

Antarktyda nie należy do żadnego kraju. W 1959 r. wiele krajów podpisało Traktat o wspólnych badaniach naukowych i utrzymaniu pokoju na Antarktydzie oraz  zmierzającym do utrzymania tej dzikiej przestrzeni w stanie nienaruszonym i nie eksploatowanym. Zgodzono się, że Antarktyka będzie używana wyłącznie do celów pokojowych. Badania będą prowadzone przy współpracy wszystkich stron i pełnej wymianie i dostępności uzyskanych wyników. Antarktyka jest przedmiotem troski całej ludzkości i utrzymania jej w stanie dziewiczym.

źródło: E.Skut, Pod żaglami wśród polarnych lodów, Wrocław 2010

This post has already been read 2207 times!